Hülya Aydogan vertelt over het voorlezen van De Importbruid en haar leven nu

Op 6 februari 2023 zijn Turkije en Syrië getroffen door een verwoestende aardbeving met meer dan 50.000 doden als gevolg. Hoe was dit voor Hülya en haar familie?

De aardbeving in Turkije en Syrië heeft ons hier ruim 3000 km verder op onze grondvesten doen schudden. Onze ene kant ligt in het puin, onze andere kant is de lente tuin. Het dodental is bijna niet te bevatten: 50.000 is ruim 3 keer een vol Ahoy. Ik heb besloten om mijn opbrengsten van het Luisterboek De Importbruid te doneren aan GIRO555. Hulp uit Nederland was hartverwarmend en gul. Het medeleven en de bijdragen heeft ons als samenleving dichter bij elkaar gebracht dan het hele integratiebeleid van de afgelopen jaren. Vele harten zijn veroverd. Daar kunnen we op voortborduren.

Mijn ouders, broertje en zus en hun gezinnen wonen in Mersin, 300km verder van het epicentrum. Ze zijn er wakker van geworden, maar gelukkig zijn ze ongedeerd gebleven. Mijn moeder was nog lijkbleek van schrik toen ik haar sprak. De eerste nacht heeft ze met mijn zusje en haar dochter in de bestelbus van mijn vader doorgebracht. Dagenlang kon ik alleen maar het nieuws volgen en mijn vriendin Fadime Demir die daar ter plekke verslag deed voor de Telegraaf heb ik van hieruit proberen bij te staan. De omvang is immens en de gevolgen zijn nog niet te overzien. Intussen proberen we het beste van ons leven te maken. 

Over de schrijver

Je bracht in 2008 ‘De Importbruid’ en in 2014 ‘De val van Mehmet’ uit onder de achternaam Cigdem. Nu gebruik je je eigen achternaam Aydogan. Kun je uitleggen waarom dit is veranderd?

Op mijn zestiende nam ik de achternaam van mijn ex-partner. Toentertijd was dat verplicht in Turkije. Ik wist niet beter dan dat. Bovendien was ik ervan overtuigd dat we getrouwd zouden blijven tot de dood ons scheidt. Na ruim dertig jaar zijn we uit elkaar, ik heb vorig jaar een punt achter ons huwelijk gezet. Ik heb geen spijt van ons huwelijk, ik heb er spijt van dat ik mijn meisjesnaam niet heb aangevoerd. Het loskomen van zijn achternaam voelde als zelfamputatie maar het moest eraf. Cigdem stond in between the dreams. Aydogan is de alchemie van mijn hoofd en hart.

Hoe ben je begonnen met schrijven? En wat maakte dat je bleef schrijven?

De dag dat ik begon met schrijven kan ik exact noemen. 15 juni 1989. Ik was 13 jaar. Het viel op een donderdag. Het was een snikhete dag in Mersin, een havenstad aan de Turkse Middellandse Zee. Aan de overkant ligt Cyprus. Mijn moeder en ik stonden recht tegenover elkaar. Ik was 13 jaar en had de slag met mijn moeder gewonnen. Het dikke schrift dat al jaren thuis lag maar niet beschreven mocht worden, had ik in beslag genomen. Mijn moeder wilde niet dat ik het zou verspillen als dagboek. In haar ogen had ik toch niets te melden. Ze was woest en schreeuwde onophoudelijk dat ik het schrift terug moet leggen waar ze het had verstopt. Haar onstuimige woede trotseren, dat schrift bemachtigen en beginnen met schrijven. Dat was mijn overwinning, mijn stukje zelfbeschikking.

Ik was recalcitrant en had dromen: Ik wilde vrijheid, financiële onafhankelijkheid en het gezag hebben over mijn eigen leven. Juist door mijn moeder ben ik daartoe aangezet. Vooral niet willen zijn zoals zij, dat motiveerde mij enorm. ”Van alles in mijn leven houd ik het meest van leren.” Ik was een voorbeeldige student. In dat jaar kreeg ik naast mijn middelbare school diploma een dankschrift voor mijn goede prestaties. Daarna moest ik stoppen van mijn ouders. Als je niet naar school gaat, kun je ook geen tijd met jongens doorbrengen. Intieme tijd met jongens was ten zeerste verboden. In augustus van dat jaar was ik verloofd met een Turkse Tilburger. Twee jaar later zijn we in Turkije getrouwd. Onze bruiloft is gevierd in Oisterwijk. Ik heb de nooduitgang genomen. Dat is legitiem in onze kringen. De leeftijdsgrens is inmiddels opgeschoven, maar trouwen is nog steeds een groot ding onze kringen.
Het schrijven is de vrucht van de ongewenste beperkingen vanuit de Turkse tradities, de cultuur en de islam. De Heilige Drie-eenheid waar je niet aan mag tornen. Dat keurslijf past mij niet.

Wat zijn je plannen voor de toekomst? Schrijf je nog steeds?

Ik heb een haat-liefde verhouding met schrijven. Ik zweer het telkens af en pak vervolgens weer mijn pen op. Intussen zeg ik tegen mezelf: zeg nooit nooit! Ik ben 48 jaar en leef nu mijn jeugddroom. Ik voer de regie over mijn eigen leven. Tot afgelopen december heb ik nooit een eigen slaapkamer gehad. Nu heb ik een appartement in Rotterdam-Zuid. Het is prachtig maar ook wennen, als een schoen die je nog moet inlopen. Daar schrijf ik over en ik houd een fotodagboek bij.

Over de boeken

Je eerste roman uit 2008 ging over het fenomeen importbruiden, waar maar weinig over bekend was. Jij kwam ook naar Nederland als importbruid. Hoe was het voor jou om dit boek te schrijven en jaren later in te spreken als audiobook?

De Importbruid is grotendeels gebaseerd op mijn ervaring en die van mijn vriendinnen, observaties en mijn verbeelding. Niemand mocht weten wat we echt meemaakten. We waren afhankelijk van onze verblijfsvergunningen, kenden de taal en de instanties niet. We speelden mooi weer en hielden onze problemen verborgen. We waren allemaal bang voor de consequenties thuis. Met mijn boek heb ik getoond wat er zich afspeelt achter de gesloten deuren.

Het schrijfproces nam ruim drie jaar in beslag. De omstandigheden waren spartaans en het thema was zeer beladen. Ik werkte parttime, studeerde deeltijd journalistiek, had een gezin en een huis in verbouwing. Vanuit de woonkamer kon je naar de sterren kijken. Mijn bureau heeft alle kamers in wording in het huis gezien. Ik heb drie maanden geschreven naast een petroleumkacheltje in de ruimte die later de badkamer zou worden. Het was een emotionele rollercoaster. Ik weet niet hoeveel dozen Kleenex tissues ik erdoorheen heb gejaagd. Misschien kan ik beter aandelen van het merk kopen. Wie het leest zal zich verbazen over de luchtige toon, wie het luistert zal ook horen dat ik soms huil. Ik had De Importbruid niet meer gelezen nadat het is verschenen. Gelukkig stonden tissues naast het opname apparatuur. 

In je tweede boek ‘De val van Mehmet’ maken we kennis met Mehmet die samen met zijn vrouw van Turkije naar Nederland verhuisd. Wat maakt Mehmet de ideale hoofdpersoon voor een boek over de twee verschillende landen en culturen? 

Zijn integriteit en gewetensconflict: wat is de prijs van je principes? Als geen ander kon Mehmet antwoord geven op mijn vraag: Hoe rijm je de islam met het drugsgeld? Mehmet is een doorsnee van de eerste generatie Turkse gastarbeider. Hij verlaat zijn dorp in Anatolië en komt met slechts een theekleurige koffer aan. Op de wereldkaart kan hij niet eens aanwijzen waar Nederland ligt. Hij heeft geen hoge pet op van de westerse ideeën en losse zeden. Bovendien is hij vastbesloten alle “slechte” invloeden van buiten te weren en later terug te keren, maar het lot heeft andere plannen met hem. Hij trotseert zijn familie en trouwt met Hatice, een gescheiden vrouw. Dat pleit sowieso voor hem. Ze krijgen 3 kinderen. Naarmate ze ouder worden, groeien de conflicten in het gezin. Thuis probeert Mehmet zijn heimwee te stillen met zijn geloof. Dat krijgen kinderen met de paplepel ingegoten. Niet alle kinderen gaan daar goed op, voor al hun oudste zoon Muhammed. Die heeft zijn eigen leven en eigen zorgen met de uitsluiting en discriminatie op het werk op zijn boordje.

De val van Mehmet onderzoekt ondermijning op microniveau. Het biedt een meedogenloos portret van een subcultuur die zich afspeelt in de driehoek van Mehmets leven: de leerlooierij, de Fatimastraat en de moskee in Tilburg, de stad waar de hennepplanten welig tieren op de zolders.